پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک چیست؟ 
  فرآورده‌هاى پروبیوتیکى حاوى باکترى‌هاى مفیدى هستند که پس از مصرف در روده ساکن مى‌شوند و اثرات مفیدى در سلامتى انسان برجاى مى‌گذارند.  

اصطلاح پروبیوتیک(probiotic) که ریشه لاتین دارد، به معنى "براى زندگى" است و سازمان جهانى بهداشت، این اصطلاح را به "ارگانیسم‌هاى زنده‌اى" اطلاق مى‌کند که در صورت مصرف به میزان لازم، اثرات "سلامت‌زایى" موثرى براى میزبان خود دارند.

این سه اصطلاح را دریابید: ارگانیسم، زنده و سلامت‌زایی.

پروبیوتیک، به‌عنوان صفت مواد غذایى حاوى این باکترى‌ها هم به‌کار مى‌رود. 
درواقع پروبیوتیک‌ها به دو صورت مصرف مى‌شوند: به صورت مکمل‌هاى غذایى به شکل پودر، شربت یا قرص مواد غذایى غنى شده با پروبیوتیک‌ها. مثلا اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنى تخمیرى همچون ماست، از باکترى‌هاى پروبیوتیکى استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک مى‌نامند.
? کار پروبیوتیک

چندین و چند سال است که معلوم شده فقدان باکترى‌ها در روده به سلامت آسیب مى‌رساند؛ مثلا حیوانات آزمایشگاهى که در شرایط بدون باکترى و استریل رشد پیدا مى‌کنند، اکثرا سیستم ایمنى تکامل نیافته و روده‌هاى آسیب پذیر دارند. 
همین مساله مى‌تواند براى نوزاد انسان هم مصداق داشته باشد و نوزاد را نسبت به ابتلا به انواع آلرژى‌ها و عفونت‌هاى تهدیدکننده زندگى مستعد کند. حتى معلوم شده یکى از بیمارى‌هایى که پروبیوتیک‌ها با آن مقابله مى‌کنند، اگزما در نوزادان است. 
محققان فنلاندى، پروبیوتیک لاکتوباسیلوس را براى مادران حامله و نوزادان متولد شده که احتمال ابتلا به حساسیت داشتند، به مدت شش ماه، تجویز کردند. هنگامى که بچه‌ها دو ساله شده بودند، پروبیوتیک، احتمال بروز اگزما را تا نصف کاهش داده بود. 
درواقع مى‌شود گفت پروبیوتیک‌ها، سیستم ایمنى بدن را تمرین مى‌دهند تا در برابر باکترى‌هاى بیمارى‌زا هم از خودش واکنش خوبى نشان دهد. 
اما دیگر چه کارهایى بلدند؟ به نظر مى‌رسد پروبیوتیک‌ها قادرند جذب مواد آلرژى‌زاى لبنیات را از طریق روده‌ها کاهش دهند وخود مواد آلرژى زا را هم در روده از بین ببرند. پروبیوتیک‌ها علاوه بر این قادرند عفونت باکتریایى واژن را که یکى از علل سقط زودهنگام است، از بین ببرند. عفونت باکتریایى واژن که اغلب بدون علامت است یا با عفونت قارچى اشتباه مى‌شود، مى‌تواند غشاى اطراف جنین را تخریب کند و باعث زایمان زودرس شود. 
یک نکته جالب دیگر: مردم ژاپن عادت به مصرف نوشیدنى به نام "یاکولت" دارند که نوعى ماده پروبیوتیک است و معلوم شده علت پایین بودن شیوع عفونت مثانه در این کشور، مصرف همین نوشیدنى است.

? دانش پروبیوتیک 
مکانیسم‌هاى مختلفى براى عملکرد و فعالیت پروبیوتیک‌ها پیشنهاد شده است که از آن طریق مى‌توانند در بدن میزبان از آسیب‌هاى مختلف جلوگیرى کنند:

?) تولید مواد پیشگیرى کننده: 
پروبیوتیک‌ها با تولید موادى با قابلیت مهار میکروارگانیسم‌ها مانند اسیدلاکتیک، اکتریوسین، پراکسید هیدروژن و غیره مى‌توانند از بروز برخى از بیمارى‌هاى عفونى جلوگیرى کنند. 
?) مسدودکردن کردن محل‌هاى اتصال در میکروب‌هاى بیمارى‌ زا: 
پروبیوتیک‌ها با قرار گرفتن و پوشاندن نقاط اتصال میکرو ارگانیسم‌هاى بیمارى زا، از کلونیزه شدن و رشد آن‌ها جلوگیرى مى‌کنند.

?) رقابت براى تغذیه: 
پروبیوتیک‌ها مواد غذایى موجود را قبل از این‌که توسط میکروارگانیسم‌هاى بیمارى‌زا مصرف شود، استفاده مى‌ کنند.

?) تحریک سیستم ایمنى: 
پروبیوتیک‌ها مى‌توانند هم ایمنى اختصاصى و هم غیر اختصاصى را در مقابل بیمارى‌هاى روده اى تحریک کنند. 
براى مثال فهمیده‌اند که لاکتوباسیلوس کازئى در اسهال ویروسى، باعث افزایش پاسخ ایمنى مى‌شود.

‌? تاریخ پروبیوتیک 
پیشینه استفاده از پروبیوتیک‌ها به زمانى برمى گردد که یک پزشک روسى به نام "متچنیکف" در سال ???? میلادى، فهمید که خوردن یک نوع ماست تخمیر شده از شیر، سبب طول عمر و حفظ سلامت روستاییان بلغارى شده است. 
بیشترین تحقیقات در ایران روى ماست انجام شده و پژوهشگران موفق شده‌اند با افزودن برخى مکمل‌هاى لبنى، ویژگى‌هاى نامطلوب ماست پروبیوتیکى را بهبود بخشند.

? شناسنامه پروبیوتیک 
لاکتوباسیل‌ها، معروف‌ترین باکترى‌هاى مورد استفاده در لبنیات تخمیرى هستند. این باکترى‌ها قادر به تبدیل قندها (شامل لاکتوز) و سایر کربوهیدرات‌ها به اسید لاکتیک هستندو طعم ترش لبنیات تخمیر شده نظیر ماست هم به همین خاطر است. هم‌چنین اسید لاکتیک به عنوان یک نگهدارنده از فاسد‌شدن فرآورده‌هاى لبنى جلوگیرى مى‌کند. 
پروبیوتیک‌هاى رایج، شامل گونه‌هاى مختلف باکترى‌هاى بیفید، باکتریوم، لاکتوباسیلوس و همچنین بعضى گونه‌هاى مخمر هستند.

? عشق پروبیوتیک! 
اگر با همه توضیحاتى که داده شد، پروبیوتیک‌ها دل‌تان را برده‌اند و الان حسابى تشنه یک لیوان پروبیوتیک هستید که بزنید توى رگ و حالش را ببرید، این نکات را فراموش نکنید که از یادبردن آن‌ها ممکن است باعث شود گول بعضى‌ها را بخورید: 
?) اثربخشى پروبیوتیک‌ها تا زمانى است که پروبیوتیک مصرف شود. نمى‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد. 
?) مکمل‌هاى غذایى به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتى هستند، باید حتما داراى روکش محافظ باشند تا باکترى‌هاى مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند. 
?) فرآورده‌هاى لبنى، بهترین حامل پروبیوتیک‌ها محسوب مى‌شوند. البته هنوز غنى‌سازى لبنیات با پروبیوتیک‌ها خیلى رایج نشده است. 
?) موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگى، سیر و پیاز حاوى موادى هستند که باعث مى‌شود باکترى‌هاى پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته براى اثر بخشى بایستى مقادیر زیادى از آن‌ها مصرف شود. 
?) افرادى که آنتى بیوتیک مصرف مى‌کنند، دچار اسهال، عفونت مخمرى مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند. 
?) ماده موسوم به استارتر ماست که اسم علمى‌اش Lactobacillus bulgaricus است، پروبیوتیک محسوب نمى‌شود. بنابراین نمى‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعى است. این باور رایج غلطى است که وجود دارد.